Bu konuyu ele alırken öncelikle Hydranet hakkında özet bilgiler edineceğiz, sonrasında kripto para ekosisteminin sorunlarının neler olduğunu inceleyeceğiz ve son olarak Hydranet projesi kripto para ekosisteminin bu sorunlarına ne gibi çözümler sunuyor bunları inceleyeceğiz. 

1-Hydranet Nedir?

Hydranet, Bitcoin ve Ethereum gibi birbirleriyle iletişim kuramayan blok zincirlerin, ikinci katman çözümlerini (lightning network, connext network) kullanarak, bu farklı iki zincirin birbirleriyle birlikte uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan çözümlere odaklanan merkezi olmayan otonom bir organizasyondur (DAO). Projenin temel ürünü bir masaüstü uygulama cüzdanı olan (Desktop) Hydranet DEX cüzdanıdır. Merkezsiz borsa sekmesini (DEX) içinde barındıran bu cüzdan sayesinde, kripto paralarınızı hem bu cüzdanda kendi kontrolünüzde tutabilirsiniz, hem de DEX sekmesi sayesinde kripto paralarınızı başka kripto paralarla merkezsiz bir şekilde takas edebilirsiniz. Hydranet’i cazip kılan özelliklerinden en önemlisi, DEX borsasından elde edilen fee’lerin yatırımcılarına dağıtılacak olmasıdır. 

2-Kripto Para Piyasasının Eksiklikleri

Bitcoinin çıkış amacına baktığımızda, kişiden kişiye ödeme aracı (peer to peer) ve sınırlı arzıyla bir değer saklama aracı olarak piyasaya sürülen Bitcoin, şu an bu amacının çok uzağında. Piyasanın büyük bir çoğunluğunu (80%) merkezi borsalar oluşturuyor ve insanlar kripto paralarını bu merkezi borsalara göndererek, yani tüm kontrolü borsaya vererek, kripto paralarını borsaya emanet etmiş oluyorlar. Şu anda raporlara geçen borsa hekleri olarak kaydedilen miktarın yaklaşık 5.5 milyar dolar olduğu söyleniyor. Binlerce insanın paralarını merkezi borsalarda kaybettikleri anlamına geliyor. 

Hydranet DEX, bir merkezsiz borsa olduğu için bu DEX’in diğer merkezsiz borsalarla kıyaslanması gerekmektedir. Bu başlıkta piyasanın sorunlarının genel olarak merkezileşmesi olduğu sorunu üzerinde durduk ve neden merkezsiz borsa kullanmamız gerektiğini irdeledik. Bir sonraki başlıkta Hydranet dex ve diğer dex leri kıyaslayacağız. Kısacası neden merkezi borsa kullanmamamız gerektiğini gördük ve şimdi de merkezsiz borsaların içerisinde neden Hydranet DEX’i kullanmalıyız bunu göreceğiz.

3-Hydranet Bu Sorunlara Nasıl Çözüm Sunuyor?

Piyasadaki Dex’ler şuanda genel olarak iki kategoriden oluşmaktadır. Smart blockchain üzerine kurulmuş DEX’ler(Uniswap vb.) ve atomic swap’lı DEX’ler (atomicDEX vb.). Bu pastanın yaklaşık yüzde 80’i smart chain üzerine kurulmuş DEX’ler oluşturmaktadır çünkü henüz gerçek coinlerle fee siz ve anlık swap yapılabilen Hydranet DEX piyasaya sürülmemiştir :).

Hydranet DEX’i bu iki kategoriden herhangi birine sokmak yanlış olur. Bundan dolayı Hydranet kendi DEX’i için “Üçüncü katman yeni nesil DEX (L3 DEX) ” tabirini kullanmaktadır. Önümüzdeki başlıklarda bu DEX’lerin farklarını ayrıntılı olarak göreceğiz ve kısaltma olarak, birinci kategori için “Smart blockchain DEX’ler”(akıllı zincir), ikinci kategori için “Atomic swaplı DEX’ler” ve üçüncü kategori için “Hydranet DEX” tanımlamalarını kullanacağız. 

1-Hız ve Ölçeklenebilirlik

Ölçeklenebilirlik, bir sistemin yoğun olma durumuna karşılık bu yoğunluğu karşılayabilecek yeterli altyapısının olup olması ile alakalı bir durumdur. Yoğun olmayan bir sistemde ölçeklenebilirlik zaten genelde yeterli düzeydedir. Artan işlem miktarı durumunda sistem bu talebi karşılayabiliyorsa o sistem için ölçeklenebilir diyebiliriz. Ölçeklenemeyen bir sistemde hız düşer ve maliyetler yükselir. 

A) Smart blockchain DEX’ler: 

Ölçeklenmesi, üzerine kurulduğu blok zincirinin yeteneklerine bağlıdır. Mesela Uniswap Ethereum ana zincirinin üzerine kurulu bir DEX"dir ve Ethereum daki tıkanıklık Uniswap DEX"ine işlem süresinin uzaması ve işlem maliyetlerinin artması olarak yansımaktadır. Ethereum üzerindeki geliştirilen uygulamaların ve zincirlerin aşırı miktarda artması sonucu farklı zincirlerin piyasaya çıkmasında Ethereum"un ölçeklenebilirliğinin şuanki teknolojisi ile yeterli olmadığı sonucuna ulaşabiliriz. Diğer zincirlerin ise (Dot, Avax, Bnb, Xtz) ölçeklenebilirlik için güvenlik veya başka gerekliliklerden ödün verdiğini düşündüğümüzde bu konuda sınıfta kaldıklarını söyleyebiliriz. Ayrıca bu tür DEX’lerin cross-chain(çapraz zincir) takasları yapabilme yeteneği yoktur

B) Atomic swaplı DEX’ler:

Aynı durum atomic swaplı DEX"ler için de geçerlidir, hatta bu DEX"ler için durum biraz daha kötüdür. Atomic swaplı DEX’ler takas işlemini yaparken iki farklı zincir üzerinden yaparlar. Cross-chain (çapraz zincir) takası imkanı tanırlar. Fakat swaplar on-chain(zincir üzerinde) olduğu için her iki zincirin de ölçeklenebilirliği ile sınırlıdırlar(Farkettiğiniz gibi smart chain dex’lerde tek zincir vardı ve tek zincirin ölçeklebilirliğine bağlıydı). Örnek verecek olursak BTC/ETH takası için takaslar zincir üzerinde yapıldığından hem BTC zincirinin hem de ETH zincirinin yoğun olması veya birinin yoğun olması, ölçeklenmeyi ve hızı olumsuz etkileyecektir. 

C) Hydranet DEX

Hydranet DEX için üçüncü katman yeni nesil dex demiştik. Ve makalenin başında ikinci katman protokollerinden bahsetmiştik. Hydranet DEX, farklı zincirlerdeki ikinci katman protokollerini (BTC için lightning network - ETH için connext network) kendi DEX’ine entegre ederek cross-chain takas imkanı sağlar. Farklı ikinci katman protokollerinin birbirleriyle uyumlu çalışması ve swapların, bu katmanların da üzerinde, yani üçüncü katmanda yapılması dolayısıyla Hydranet DEX bir üçüncü katman DEX’idir. LN ve CN, ikinci katman çözümleri olduklarından bulundukları zincirlerin ölçeklenebilirliği ile sınırlı değillerdir. State Channel (Durum Kanalı) mantığı ile çalışırlar. Lightning network saniyede 1,000,000 işlem yapabilme kapasitesine sahiptir. Bu rakam bitcoin için sadece 7’dir, yani BTC saniyede 7 işlem yapabilme kapasitesine sahiptir. BTC de bir blok yaklaşık 10 dakikadır ve 3 confirmation aradığınız durumda bir tx için 30 dakika beklemeniz gerekmektedir. Buna karşılık LN’de ve CN’de swaplar anlık gerçekleşir (birkaç saniye).

2-İşlem ücretleri

A) Smart blockchain DEX’ler: 

ETH fiyatının artması ve işlem miktarının artması işlem ücretlerinin artmasına sebep olmaktadır. Swaplar on-chain yani zincir üzerinde gerçekleştiği için her swapta madencilere fee ödenmektedir.  

B) Atomic swaplı DEX’ler:

Aynı durum atomic swaplı DEX ler için de geçerlidir. Hatta bu dex’ler de takaslar iki farklı zincir üzerinde gerçekleştiği için ve takaslar on-chain olduğu için takas işleminde iki zincirdeki madencilere de fee ödenmesi gerekmektedir. Bundan dolayı swaplar fazla maliyetlidir.

C) Hydranet DEX:

Swaplar ikinci katman protokolleri aracılığıyla, üçüncü katmanda, off-chain(zincir dışı) olarak gerçekleşmektedir. Bundan dolayı ana zincirdeki madencilere sadece tek seferlik(kanal açarken) fee ücreti ödenmektedir. L2 Kanalları farklı bir makalede ayrıntılı olarak ele alacağız. Fonlarınız kanalda iken cross-chain takaslar için(örn. BTC/ETH)  her iki zincir için de madencilere fee ücreti verilmez.

3-Likidite

Likidite konusu borsadan borsaya ve zincirden zincire değişiklik gösterebileceğinden kıyaslama yapmaktan ziyade Hydranet DEX kendi likidite sorununu nasıl çözüyor bunu inceleyelim. Hydranet DEX de market emri verdiğinizde sizden işlem fee’si alınmaz (madencilere verilen fee değil borsanın kestiği fee). Tam tersine Hydranet DEX de negatif fee durumu söz konusudur. DEX de emir girdiğinizde (maker olarak) taker’lar (emrinizi alan kişiler) size ücret öderler, yani sadece emir tahtasına emir girerek fee ödülü kazanırsınız. Taker’dan kesilen fee nin yüzde 60’ı maker’lara dağıtılır. Bu fee dağıtım mekanizması emir tahtasının dolu olmasını sağlamak maksadıyla entegre edilmiştir. Bu sayede DEX likidite sorunu çözülmüş olur. Ayrıca yine farklı bir makalede ayrıntılı ele alacağımız VORTEX botu ve ARBİTRAJ botu sayesinde farklı borsalardan Hydranet DEX borsasına likidite çekilebilecek. Nasıl ki insanlar kesilen fee lerin az olduğu borsaları daha fazla kullanma eğilimindelerse yine aynı şekilde fee konusunda ‘ödemek’ yerine tam tersine ‘gelir elde edebilecekleri’ daha cazip bir borsayı kullanacaklardır.

4-Gizlilik

A) Smart blockchain DEX’ler: 

Swaplar zincir üzerinde gerçekleştiği için zincirlerin blok explorer"ları sayesinde gerçekleşen işlemler takip edilebilir. Blockchain’in şeffaf olmasından kaynaklanan bir durumdur. 

B) Atomic swaplı DEX’ler:

Aynı durum geçerlidir. 

C) Hydranet DEX

Swaplar zincir dışında (off-chain) ikinci katmanlar vasıtasıyla üçüncü katmanda gerçekleşir. Blok zincir üzerinden DEX borsadındaki işlemlerin takibi mümkün değildir. sadece Hydranet DEX cüzdanına gönderilen ve çekilen kripto varlıklar zincir üzerinden takip edilebilir. Şuan henüz aktif değil fakat önümüzdeki süreçte TOR özelliği entegre edilecek ve bu özellik sayesinde yapılan işlemler (on-chain/off-chain) hiçbir şekilde takip edilemeyecek.

5-Yerel Varlıklar

A) Smart blockchain DEX’ler: 

Sarılmış varlıklar kullanılır (örn. WBTC, WETH). Swaplar smart zincir üzerinde gerçekleştiği için bu zincire gerçek bitcoini göndermek mümkün olmadığında sarılmış(wrapped) bitcoin kullanılır. Temsili bitcoin olarak düşünebilirsiniz. Zincirler arası kurulan bridge"ler (köprüler) sarılmış varlıkların kullanımını arttırmıştır, fakat köprülerdeki güvenlik zaafiyetlerinden dolayı şimdiye kadar çok sayıda ve yüklü miktarlarda hack olayları gerçekleşmiştir.

B) Atomic swaplı DEX’ler:

Gerçek coinler kullanılır.

C) Hydranet DEX

Gerçek coinler kullanılır. Swaplar için ana zincirler kullanıldığından sarılmış(temsili) tokenler veya coinler kullanılmasına gerek yoktur. Yani takas işlemlerinde gerçek bitcoin ve gerçek ethereum ile işlem yapmış olursunuz. Smart chain DEX’lerdeki riskli bridge’lere gerek yoktur.

4-Özet

Günümüzde artık merkezi borsalardan merkezsiz borsalara geçişler başladı ve uzmanların öngörülerine göre önümüzdeki süreçte DEX’ler, yani merkezsiz borsalar daha fazla rağbet görecek. Bunun temel nedenlerinden bir tanesi "not your key, not your coin" (özel anahtar sende değilse senin coinin değildir) sloganında anlatılmak istendiği gibi, fonları borsaya emanet ettiyseniz ve coinlerin özel anahtarları elinizde değilse aslında o coinler sizin değildir. Ayrıca genel olarak projeler ölçeklenme konusunda sıkıntı çektiklerinden dolayı ikinci katman çözümlerini önümüzdeki süreçte daha fazla göreceğiz. Hydranet DEX,tam da piyasada büyük eksiklik ve ihtiyaç olan bu iki alanda çalışıyor olmasıyla, hem merkezi olmayan bir borsa olması ve hem de ikinci katman çözümlerini kullanıyor olmasıyla bu bayrağı taşıyabilecek potansiyele sahip bir proje olarak şu anda piyasada yerini almış durumdadır. 

Yazar: Alperen